Dynia 600-lecia
Dynia to powszechnie znana roślina, która wykorzystywana jest w celach kulinarnych, jako roślina ozdobna, czy jako roślina cieniująca. Znana jest ze swych wartości odżywczych i smakowych. Dostarcza potas, wapń, żelazo, kwas foliowy, witaminę C, witaminy z grupy B, beta-karoten i sporo błonnika. Oprócz walorów smakowych jest doceniana w medycynie – pomaga m.in. w zwalczaniu zaparć oraz bezsenności. Pestki stosowane są w terapii zapalenia prostaty, a także w zwalczaniu robaczycy u dzieci. Olej z pestek dyni obniża poziom cholesterolu we krwi i zwalcza wolne rodniki, reguluje florę bakteryjną jelit, leczy choroby układu moczowego, zalecany jest przy leczeniu choroby wieńcowej. Olej musi być tłoczony na zimno.
Dynia to uniwersalne warzywo o wszechstronnym zastosowaniu w kuchni. Ma bardzo mało kalorii, szybko syci i dostarcza dużo błonnika. Zawiera beta-karoten, chroniący przed wolnymi rodnikami. Ma sporo potasu oraz kwas foliowy. Pestki dyni mają wysoką zawartość cynku oraz lecytyny, zwiększają przemianę materii oraz wpływają korzystnie na czynności mózgu. Olej z pestek dyni oprócz mnóstwa witamin i minerałów zawiera też substancje obniżające poziom cholesterolu i zwalczające wolne rodniki.
Uprawa jest prosta. Trzeba tylko pamiętać, że dynia potrzebuje ciepłej, żyznej gleby i musi otrzymać dużo pokarmu. Można ją uprawiać na jesiennym oborniku lub dawać obornik na głębokość 25-30 cm bezpośrednio pod miejscem sadzenia rozsady po 20 maja albo siewu nasion po 10 maja, tak by minęły przymrozki. Nasiona dyni przed siewem dobrze jest zaprawiać przed chorobami i szkodnikami. Dynię można uprawiać na polu, w ogródku, obsadzać nią altany czy piwnice. Owoce dyni mogą być typowo ozdobne (dużo odmian o różnych kształtach) lub do spożycia.
Ziemię wiosną spulchniamy w celu niszczenia wschodzących chwastów oraz by zatrzymać wilgoć. Dajemy przed siewem potas i fosfor i pierwszą dawkę azotu. W okresie wzrostu pamiętamy o podlewaniu. Ostatnio popularnością cieszy się uprawa dyni w ułożonych na płasko workach z substratem warzywniczym. Rozsadę umieszcza się w nadciętym worku, zasila i podlewa się do zbioru.
Dynię uprawiamy wysiewając wprost do gruntu lub z rozsady.
*Siew do rozsady rozpoczynamy w kwietniu. Rozsadę przygotowuje się w dużych doniczkach, gdyż rośliny źle znoszą przesadzanie. Doniczki o średnicy około 10 cm wypełniamy substratem torfowym. Do jednej donicy siejemy po dwa nasionka, na głębokość ok. 3-4 cm. Doniczki ustawiamy w ciepłym (ok. 20 st C), słonecznym pomieszczeniu. Pierwsze siewki pojawiają się po około 2 tygodniach. Z doniczek usuwamy słabsze rośliny, pozostawiając w doniczce po 1 sztuce. W połowie maja rozsadę sadzimy do gruntu.
*Siew wprost do gruntu rozpoczyna się po 15 maja gniazdowo po 2-3 sztuki w rozstawie 100x100 cm, na głębokość 4 cm.
Odmian dyni jest bardzo dużo - dynia olbrzymia, melonowa, zielona, bambino, dynia zwyczajna, dynia makaronowa. Dużą popularnością cieszy się odmiana Hokkaido, której przed obróbką nie trzeba obierać.
Przypominamy o wymaganiach dyni
- Stanowisko – ciepłe i słoneczne, odsłonięte od silnego wiatru
- Podłoże – żyzne, przepuszczalne
- Podlewanie – umiarkowane, po pojawieniu się owoców zwiększamy podlewanie
- Rozmnażanie – z nasion lub z rozsady.
Zbiór i przechowywanie
Termin zbioru owoców dyni ma istotny wpływ na ich trwałość. Jesienią, przed nastaniem przymrozków trzeba zebrać wszystkie owoce. Dojrzałość dyni rozpoznajemy po mocno wybarwionej skórce i „pustym” dźwięku przy pukaniu. Owoce dojrzewają nierównomiernie, więc konieczny jest kilkakrotny zbiór. Dynie odcina się ostrym nożem od pędu pozostawiając kilka centymetrów szypułki. Dynię przechowujemy w przewiewnym miejscu i temperaturze ok. 10 st. C i wilgotności ok. 80%.
CIEKAWOSTKI DYNIOWE
Ojczyzną dyni jest Ameryka Środkowa i Południowa. Na terenie dzisiejszego Peru uprawiano ją już ok. 4 tys. lat p.n.e. Do Europy dynie sprowadzili Hiszpanie w XVI w.
Na całym świecie organizowane są konkursy na największą dynię. 12 października 2014 w Niemczech ustanowiono nowy rekord Guinnessa na największą dynię. Największa dynia na świecie została wpisana do Księgi Rekordów Guinnessa dzięki potwierdzeniu jej rozmiarów przez Wielką Wspólnotę Dyń. Misją wspólnoty jest regulacja standardów dotyczących ich uprawy oraz ważenia.
Największa dynia świata ważąca 1054 kilogramów pobiła ostatnią rekordzistkę z miasteczka New Richmond z Wisconsin, ważącą „tylko” 821 kilogramów (473 cm obwodu). Jak podkreślił właściciel dyni, Beni Meier ze Szwajcarii, wpływ na takie plony ma przede wszystkim szczęście, deszcz, dobra ziemia, a także dużo promieni słonecznych.
Dynia - jak kroić? Wybór i przechowywanie, przygotowanie i podanie
Należy wybierać dynie ciężkie, o symetrycznym kształcie. Przechowywać je należy w suchym, chłodnym miejscu.
Jak pokroić dynię? Ostrym nożem należy odciąć wierzch dyni, a potem rozciąć ją na pół. Następnie należy usunąć wszystkie pestki oraz włóknisty miąższ. Nasiona można odłożyć i później uprażyć. Po pokrojeniu dynia musi być przyrządzona w tym samym dniu.
Gotowanie: aby dynię ugotować, należy pokroić ją na duże kawałki, opłukać, umieścić w dużym garnku, w którym znajduje się 250 ml wody (1 szklanka - woda nie musi zakrywać dyni), przykryć i gotować 20-30 minut, aż zmięknie. Można też gotować na parze (12 minut).
Gotowanie w piekarniku: po przekrojeniu dyni na pół, należy umyć ją w zimnej wodzie, położyć na dużej blasze i piec ok. godzinę w 175 st. C.
PRZEPISY
Suszone pestki dyni
Pestki dyni mogą się przydać jako dodatek do zup, sałatek lub jako zdrowa przekąska albo posypka do domowego pieczywa. Z całą pewnością powinniśmy je docenić choćby przez ich korzystny wpływ na nasze włosy i paznokcie. Nasiona dyni zawierają duże ilości cynku, oraz mangan, fosfor, miedź, żelazo i magnez. Wspomagają też nasz układ odpornościowy. Suszenie pestek z dyni w domowych warunkach jest bardzo proste, choć samo usuwanie ich od miąższu może być nieco pracochłonne.
Pestki wkładamy do sitka i przepłukujemy pod bieżącą wodą usuwając resztki miąższu. Pozostawiamy, aby ociekły z wody i przekładamy na papierowy ręcznik do całkowitego wyschnięcia. Piekarnik nagrzewamy do 90 C, a osuszone pestki układamy na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Suszymy około 1 godzinę uchylając co jakiś czas lekko drzwiczki piekarnika, aby wilgoć z pestek odparowała. Pestki zostawiamy w piekarniku aż do całkowitego wystudzenia. Gotowe nasiona przechowujemy w szczelnym pojemniku. Pestki dyni z pewnością urozmaicą Wasze dania ale też dostarczą porcję cennych witamin.
Zupa z dyni
- spory kawałek dyni
- imbir – szczypta
- mleko kokosowe – puszka
- sól i pieprz
- cukier, liść limonki, skórka z cytryny
- płatki z migdałów
- śmietana
Dynię w kostkach gotujemy w niewielkiej ilości wody z imbirem (szczypta). Blendujemy i dodajemy mleko kokosowe. Doprawiamy solą, pieprzem, cukrem, liściem limonki i skórką z cytryny. Opcjonalnie curry i chili. Zupę można ugotować na bulionie lub na kostce. Jako dodatek kleks ze śmietany i prażone płatki migdałów.
Kawa dyniowa
Na całym świecie znana jest Pumpkin Spice Latte serwowana w sieci kawiarni Starbucks. Ten pyszny sezonowy napój zapowiada koniec lata i początek jesieni. Dyniową kawę z powodzeniem można przygotować w domu, a jej smak jest jeszcze bardziej wyrazisty niż w kawiarniach.
Składniki na dwa kubeczki.
- kawa - 4 łyżeczki
- 250 ml mleka
- 4 łyżki musu z dyni*
- 1-2 łyżeczki cynamonu
- łyżeczka ekstraktu z wanilii (bez niej też kawa będzie udana)
- łyżeczka przyprawy dyniowej (4 łyżeczki cynamonu, 2 łyżeczki mielonego imbiru, 1 łyżeczka mielonego ziela angielskiego, 1 łyżeczka gałki muszkatołowej – wymieszane z sobą).
*jak przygotować mus z dyni?
Można go przygotować troszkę więcej, ponieważ przecier bardzo dobrze przechowuje się w lodówce w zamkniętym pojemniku.
Kawałki miąższu dyni – bez pestek – wkładamy do garnka, wlewamy odrobinę wody, by nie przywierało do dna, dodajemy cukier (na ok. kilogram dyni, ok. szklanki cukru) i smażymy jak konfiturę. Gdy ostygnie – wrzucamy wszystko do blendera i miksujemy na mus.
Przygotowanie kawy:
Do garnka wlewamy mleko i dyniowy mus oraz cynamon i przyprawę dyniową. Mieszamy i podgrzewamy do zagotowania ( jeśli mamy spieniacz do mleka, to grzejemy mleko jednocześnie pieniąc je). Kawę parzymy w ok. 200 ml wrzątku. Następnie do szklanek wlewam na dno kawę, następnie mleko. Tak przygotowane Latte możemy udekorować bitą śmietaną i posypać przyprawą do ciasteczek korzennych. Przepyszne Pumpkin Spice Latte jest już gotowe do podania!
Konfitura z dyni
Składniki:
- 1 kg dyni o żółtym miąższu
- 2 duże pomarańcze
- 1 cytryna
- 1 saszetka żelfix (1:3)
- 350 g cukru
Przygotowanie:
Dynię umyć, obrać ze skórki, wyjąć miękki miąższ wraz z pestkami. Pozostały twardy miąższ pokroić w kostkę i włożyć do garnka. Dodać 4-5 łyżek wody i co chwilę mieszając gotować do miękkości przez ok. 20 minut. Miękką dynię zmiksować blenderem na mus. Dodać sok z pomarańczy i cytryny oraz żelfix z saszetki, wymieszać i doprowadzić do wrzenia. Następnie dodać cukier, wymieszać i gotować przez 3 minuty. Gorącym dżemem napełnić wyparzone gorące słoiki i od razu zakręcić. Przechowywać w spiżarce.
Chleb dyniowy
20 dag dyni o twardym miąższu zetrzeć na wiórki. 0.5 łyżki miodu gryczanego lub akacjowego oraz 3 dag drożdży rozmieszać w 300 ml wody. Połączyć w naczyniu 1 szklankę płatków owsianych, 2 szklanki mąki pszennej, trochę soli, łyżeczkę curry, 0.5 łyżeczki ostrej mielonej papryki – wymieszać. Wlać drożdże i 2 łyżki oleju, dodać startą dynię i wszystko wymieszać. Na blacie zagnieść elastyczne, lekko kleiste ciasto. Odstawić na około 40-50 minut do wyrośnięcia. Po wyrośnięciu wyrobić ponownie, uformować bochenek, ułożyć na blasze, naciąć wierzch chlebka, by nie pękał w czasie pieczenia. Po około 25 minutach wstawić do rozgrzanego 200˚C piekarnika i piec około 45 minut.
Smak chleba można zmieniać przyprawami (kminek, rozmaryn). Ciasto chlebowe można posypać pestkami dyni.
Dyniowa kartoflanka
W dużym garnku rozpuścić 4 łyżki masła i przesmażyć na nim pokrojone: w kostkę 1 cebulę, w plasterki 1 marchewkę, po chwili dodać 50 dag dyni pokrojonej w kostkę i smażyć jeszcze
3-4 minuty. Do podsmażonych warzyw wlać 1,5 do 2 l bulionu drobiowego. Dodać 1 kg pokrojonych w kostkę ziemniaków, listek laurowy, pieprz, majeranek. Gotować około 30 minut, aż zmięknie dynia i ziemniaki. Kartoflankę można jeść ze śmietaną lub bez. Przed podaniem doprawić solą i pieprzem i posypać natką pietruszki. Wersja zupy na bogato to podanie zupy z maleńkimi pulpecikami z mięsa drobiowego lub wieprzowo-wołowego. Do pulpetów dodajemy ząbek czosnku. Pulpeciki wielkości orzecha wrzucamy do gotującej się od 20 minut zupy i gotujemy około 10-15 minut razem na małym ogniu. Samą zupę możemy zmiksować na zupę krem, zrobić kleks z jogurtu, posypać natką i dołożyć pulpeciki. Tak podana zupa będzie wyglądać apetycznie i wytwornie.
Grillowana dynia lub kabaczek
Przygotować zalewę z papryczki chilli (posiekanej), soku z cytryny, oliwy, curry i szczypty soli. Dynię lub kabaczek obrać i pokroić na długie cząstki (grubość 1 cm). Włożyć do marynaty na około 15-20 minut. Piec na tacce po 5 minut z każdej strony. Na półmisku, po zdjęciu z grilla, można oprószyć kozim serem lub ricottą. Jest to doskonały dodatek do drobiu i sałatek ze świeżych ogórków. Młode cukinie można grillować przecięte na pół lub na 4 części. Z dynią dobrze jest łączyć takie przyprawy jak curry, kolendra, kardamon, cynamon, pieprz kajeński lub gałka muszkatołowa.
Ciasto naleśnikowe do kwiatów dyni (10-12 sztuk)
Ze szklanki mąki, ¾ szklanki wody i 1 jajka sporządzić ciasto. Rozgrzać olej. Kwiat rozchylić (trzeba usunąć pręciki), napełnić go ulubionym farszem lub serem mozzarella. Kwiat zamknąć, delikatnie skręcić, aby nie otworzył się w trakcie smażenia. Posypać mąką. Zanurzyć kwiat w cieście i kłaść do gorącego oleju. Po usmażeniu na złoty kolor odsączyć z nadmiaru tłuszczu. Kwiaty podajemy na gorąco ze świeżą bagietką, może być ziołowa, czosnkowa lub z sosami np. z salsą.
Anna Romanowska
Joanna Dudek